Osiedla Werkbundu

Wiedeńskie Osiedle Werkbundu jest jedną z wielu wystaw wzorcowych domów w Europie – pierwszym takim osiedlem było zbudowane w 1927 roku osiedle Weißenhof w Stuttgarcie. Wzorcowe osiedla realizowane przez stowarzyszenia Werkbundu z poszczególnych krajów były kartą wizytową modernistycznego budownictwa, gdyż prezentowały najnowsze osiągnięcia i możliwości w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego i urządzania wnętrz. Częściowo eksperymentalne osiedla można było zwiedzać w okresie trwania wystaw. Poza osiedlem wzniesionym w Brnie, na wszystkich innych wystawach pokazywano również urządzone mieszkania wzorcowe.

Osiedla Werkbundu w latach 1927–1932

Między 1927 a 1932 rokiem wzniesiono sześć osiedli Werkbundu, a mianowicie w 1927 roku „Weißenhofsiedlung“ w Stuttgarcie, w 1928 roku „Nový dům” w Brnie, w 1929 roku „Wohnung und Werkraum” (Mieszkania i miejsca pracy) w Breslau/Wrocławiu, w 1931 roku osiedle Neubühl w Zurychu, a w 1932 roku Osiedle Werkbundu w Wiedniu i osiedle „Baba” w Pradze. Osiedla Werkbundu trudno jest ze sobą porównywać, gdyż na poszczególnych wystawach wzorcowych realizowano częściowo różne koncepcje. Na przykładzie wybranych celów można jednak określić najistotniejsze różnice między wystawami Werkbundu i ich wspólne cechy.

Różnice i cechy wspólne

Najbardziej znane jest bez wątpienia pierwsze osiedle wzorcowe w Stuttgarcie, gdzie w najradykalniejszy sposób. zastosowano nowe konstrukcje i technologie budowlane. Osiedle, które z czasem stało się ikoną modernistycznej architektury, oferowało mieszkania dostosowane do potrzeb mieszkańców współczesnego dużego miasta. Jego twórcami było siedemnastu architektów, wśród których nie zabrakło najważniejszych przedstawicieli modernistycznej awangardy, takich jak Ludwig Mies van der Rohe, Walter Gropius, Le Corbusier, Hans Scharoun czy J. J. P. Oud. Podczas gdy projektanci wiedeńskiej wystawy skupili się na tworzeniu wzorcowych typów domów, umożliwiających optymalne wykorzystanie przestrzeni na możliwie małej powierzchni oraz na kreowaniu nowej kultury mieszkalnej, w Stuttgarcie najważniejszymi kryteriami była możliwość przemysłowej prefabrykacji, typizacji i racjonalizacji budownictwa. W zakresie nowatorskich technologii i przyszłościowych konstrukcji budowlanych z osiedlem w Stuttgarcie może się równać tylko osiedle Werkbundu w Breslau/Wrocławiu z 1929 roku, w którym po raz pierwszy tematem ekspozycji stały się kolektywne formy mieszkania – w obrębie tego zespołu znalazł się dom dla osób samotnych i bezdzietnych małżeństw, zaprojektowany przez Hansa Scharouna oraz dom-wspólnota autorstwa Adolfa Radinga. Natomiast osiedla Werkbundu w Zurychu i Pradze opierały się na zupełnie innych koncepcjach. Wzorcowe osiedle Neubühl w Zurychu-Wollshofen, będące największym z sześciu osiedli Werkbundu, zaprojektował zespół architektów. Natomiast praskie osiedle „Baba“ było jedyną wystawą Werkbundu sfinansowaną nie ze środków publicznych, lecz przez prywatnych inwestorów. Pod kierownictwem Pavla Janáka wzniesiono 32 budynki wpisujące się swoimi płaskimi dachami, tarasami na dachach i pasami okien w modernistyczny styl Bauhausu, a swoim wzornictwem odpowiadające indywidualnym życzeniom właścicieli, należących do wyższej klasy średniej.

Tekst: Anna Stuhlpfarrer