Domy projektu Juliusa Jiraska (nr 33-34)

Dwukondygnacyjne domy szeregowe projektu wiedeńskiego architekta Juliusa Jiraska, ustawiono szerszą ścianą do ulicy Veitingergasse, w sąsiedztwie domów zaprojektowanych przez Ernsta Plischke (domy nr 35 i 36) i Oskara Wlacha (domy nr 31 i 32). Podobnie jak liczni inni projektanci Osiedla Werkbundu Jirasek studiował w wiedeńskiej Szkole Rzemiosł Artystycznych pod kierunkiem Josefa Franka i Oskara Strnada. Od 1930 roku współpracował z firmą „Werkstätten Hagenauer“, dla której projektował przede wszystkim meble i przedmioty użytkowe, takie jak lampy, okucia czy klamki.

Elewacje domów zaprojektowanych przez Juliusa Jiraska na Osiedlu Werkbundu mają przestrzenny, plastyczny charakter, co szczególnie podkreśla ich kolorystyka zaprojektowana przez László Gábora. Nad wejściem, do którego prowadzi kilka stopni, osłoniętym z boku ścianą przybudówki mieszczącej toaletę, rozpościera się mały balkon, na który prowadzą drzwi z przedpokoju na piętrze. Kolorystyczne zaakcentowanie obu otworów drzwiowych (drzwi wejściowe i drzwi balkonowe) białymi polami w połączeniu z prostopadłościanem wystającej poza elewację przybudówki nadaje tym domom indywidualny charakter. Podobne formy zastosowano na elewacji od strony ogrodu – duże białe pole obramowuje drzwi i okno pokoju dziennego. Z jednej strony wprowadza to na gładko otynkowanej elewacji od strony ogrodu optyczny podział, a z drugiej podkreśla znajdujące się na zewnątrz przed pokojem dziennym miejsce do siedzenia ocienione drewnianą pergolą. W rozkładzie obu domów autorstwa Juliusa Jiraska rozdzielono przestrzennie funkcje mieszkalne i sypialne na poszczególne kondygnacje. Na parterze umieszczono strefę gospodarczą w kształcie litery L, ze schodami, przedpokojem, kuchnią i służbówką oraz pokój dzienny otwierający się na ogród. Schody wzdłuż ściany w głębi pokoju dziennego prowadzą na piętro. Również na tej kondygnacji korytarzyk i łazienka znajdują się od strony ulicy, zatem trzy sypialnie otwierają się na kameralną przestrzeń ogrodu. Na elewacjach od strony ogrodu zastosowano jednakowe dwuskrzydłowe okna, jedynie pokój dzienny zajmujący całą szerokość traktu jest dodatkowo połączony drzwiami z ogrodem leżącym od południowej strony domu.

Wnętrza obu domów szeregowych urządzili Josef Ludwig Kalbac i Ada Gomperz (dom nr 33) oraz sam Julius Jirasek (dom nr 34). Wzdłuż ścian działowych na piętrze przewidziano meble wbudowane, a stare fotografie pokoju dziennego pokazują urządzenie lekkimi meblami. Julius Jirasek i Josef Ludwig Kalbac kontynuują tu tradycję reprezentowaną przez ich nauczycieli – Oskara Strnada i Josefa Franka – którzy byli zwolennikami urządzania wnętrz przesuwnymi meblami „bez jakiegokolwiek ujednolicania formy, materiału i koloru", aby „każdy element można było dowolnie wymieniać i uzupełniać" – jak to sformułował Josef Frank w 1932 roku.

Tekst: Anna Stuhlpfarrer