Domy projektu Gerrita Rietvelda (nr 53-56)

Cztery trzykondygnacyjne domy szeregowe przy niewielkim placyku na rozszerzeniu Woinovichgasse zaprojektowane przez holenderskiego architekta Gerrita Rietvelda usytuowane są naprzeciwko dwóch bliźniaczych domów autorstwa Adolfa Loosa. Zrealizowana przez Rietvelda w 1924 roku w Utrechcie willa pani Truus Schröder stała się z czasem pomnikowym przykładem modernizmu. Jej twórca był silnie związany ze znanym holenderskim ugrupowaniem artystycznym De Stijl i – podobnie jak Josef Frank – należał do współzałożycieli CIAM. Obok André Lurçata z Francji, Gabriela Guévrékiana z Teheranu i Hugona Häringa z Niemiec był on jednym z czterech architektów spoza Austrii, zaproszonych przez Josefa Franka do udziału w tworzeniu wiedeńskiego Osiedla Werkbundu.

Wejście do każdego z domów o jasnożółtej elewacji, zorientowanych dokładnie w kierunku północ-południe, umieszczono z boku bryły przedpokoju, wysuniętej przed lico elewacji. Z przedpokoju wchodzi się na lewo do kuchni, na prawo kręconymi schodami na inne kondygnacje, lub też na wprost do dużego pokoju dziennego, zajmującego całą szerokość traktu i ponad połowę powierzchni zabudowy domu. Prawie kwadratowe okno i przeszklone drzwi tarasowe łączą pokój dzienny z ogrodem położonym na długiej wąskiej działce. Kręcone schody prowadzą z przedpokoju na pierwsze piętro z dwoma sypialniami różnej wielkości i łazienką, a następnie na drugie piętro z dwoma kolejnymi pokojami od strony ulicy oraz od strony ogrodu, których ściany okienne nieco wycofano, umieszczając z obu stron balkony na całą szerokość domu.

Wąskie wysokie domy szeregowe o bardzo dużej powierzchni mieszkalnej, wynoszącej po 101 m², odznaczają się szerokim otwarciem na zewnątrz, widocznym również na elewacji od strony ulicy, co jest typowym elementem stylu holenderskiej architektury modernistycznej. Również rozkład domów Rietvelda różni się od rzutów innych budynków Osiedla Werkbundu. Podobnie jak Adolf Loos nadał on poszczególnym pomieszczeniom różne wysokości, lecz oryginalność projektu polega na rozmieszczeniu pomieszczeń na różnych poziomach. Rietveld zróżnicował wysokość pomieszczeń w zależności od ich funkcji, rozmieszczając je na drugiej i trzeciej kondygnacji naprzemiennie. Od strony ulicy kuchnia na parterze i położona nad nią sypialnia są niższe, natomiast pomieszczenie na ostatniej kondygnacji ma za to większą wysokość. Z kolei od strony ogrodu pokój dzienny na parterze ma większą wysokość, więcej przestrzeni, a zatem wydaje się bardziej przestronny, kosztem położonej nad nim sypialni. Podczas gdy dom nr 53 urządzony przez Gerrita Rietvelda nowoczesnymi meblami z rur stalowych emanuje raczej chłodną atmosferą, dom nr 54, urządzony przez Paula Fischela i Heinza Sillera (w którym pokój dzienny powiększono zmniejszając kuchnię) z drewnianymi meblami i różnymi elementami z tkaniny (kotara, liczne poduszki) wydaje się znacznie bardziej przytulny.

Tekst: Anna Stuhlpfarrer